38

Ze waren bij Jimmy Perez thuis. Taylor was nog steeds op Shetland. Perez wist niet precies hoe hij erin was geslaagd zijn terugkeer naar Inverness opnieuw uit te stellen. Hij was telefoongesprekken uit de weg gegaan, had vaag iets over een paar dagen verlof gezegd, had gezegd dat hij last van zijn rug had en had smoesjes verzonnen over de details van de zaak. Er moesten nog een paar losse eindjes aan elkaar worden geknoopt. Dezelfde excuses die Perez gebruikte als hij probeerde uit te leggen waarom hij nog steeds met de moord op Catherine Ross bezig was. Want die was toch afgehandeld, of niet soms? De oude man zat in de cel. Binnen een paar dagen zou hij naar het zuiden worden gebracht en zouden ze de zaak vergeten totdat die voor de rechter kwam.

Maar Perez kón de zaak niet vergeten. En Taylor ook niet. Daarom zaten ze bij Perez thuis en niet op het politiebureau, waar Taylor misschien gedwongen zou zijn de hoorn op het toestel te leggen als zijn superieuren uit Inverness hem belden. En daarom waren al Perez’ reserves die hij had gehad over de buitenstaander die zijn zaak had overgenomen, helemaal verdwenen. Hun rang deed er niet meer toe. Ze waren nu bondgenoten.

Buiten was het weer opnieuw omgeslagen en begon het een beetje op te klaren. Het regende niet meer en de wind was gaan liggen. Voor 25 januari werden een hogedrukgebied en vorst voorspeld. Voor Up Helly Aa was dat prima; een heldere nacht zodat je van kilometers ver de vreugdevuren kon zien. In de stad was dat het enige waarover werd gepraat – het vikingschip, de optocht en wie er vooraan zou lopen – en er arriveerden al toeristen op het eiland.

Ze zaten in de kamer met de houten lambrisering, in het bleke zonlicht dat door de zee werd weerkaatst. Perez had koffiegezet, een grote pot vol, met de bedoeling dat ze er de hele ochtend mee zouden doen, maar de pot was al bijna leeg en wat er nog in zat was in elk geval koud. De koffiepot en twee mokken stonden op een dienblad op de vloer. Op de salontafel lagen de blocnote, het grote vel papier met Catherines opzet voor de film en de gekreukelde kassabon van Safeway’s.

Euan Ross was ze de vorige avond komen brengen. Hij kwam rechtstreeks van de bibliotheek, waar hij de kopieën had gemaakt. Ik ken haar handschrift beter dan jullie, had hij gezegd. Misschien stuit ik opeens op iets wat ik herken. De papieren en de blocnote zaten verpakt in een doorzichtige plastic A4-map, die hij voor zich hield alsof het een bom was. Op het bureau had hij geweigerd de map aan iemand anders dan Perez te geven.

Toen Taylor de kassabon van de salontafel wilde pakken, had Perez hem bijna tegengehouden. De Engelsman had zulke grote handen, dat Perez bang was dat hij de bon zou beschadigen, en de tekst was al zo moeilijk te lezen. Taylor keek naar Catherines aantekening op de achterkant. Catriona Bruce. Verlangen of haat? Daarna had hij hem omgedraaid.

‘De datum is 4 januari en de tijd 10.57 uur,’ zei Perez, die probeerde zijn stem kalm te laten klinken in de hoop dat Taylor de bon zou terugleggen op de salontafel. ‘De aankopen zijn: haverkoeken, melk, thee, biscuitjes, worstjes, een vleespasteitje voor één persoon, twee blikjes doperwten, twee blikjes bonen, een gesneden witbrood, een gembercake en een fles Famous Grouse. Ik ben bij Magnus thuis geweest...’ Niet voor de eerste keer. Hij was er geweest op de dag nadat ze de oude man hadden gearresteerd, had de raaf in zijn gammele kooi meegenomen, hem naar de vrouw in Dunrossness gebracht en gevraagd of zij voor de vogel wilde zorgen. Tegen zijn collega’s had hij er niets over gezegd. Die vonden hem al een vreemde snuiter. Maar Perez had niet gewild dat de vogel van de honger zou omkomen en hem met zijn kop tegen de muur slaan had hij evenmin gekund. Hij richtte zijn aandacht weer op de kassabon. ‘Er lagen twee worstjes van hetzelfde merk in zijn koelkast, en het vleespasteitje, het ene blikje bonen stond in de keukenkast en het andere lag leeg in de vuilnisbak...’

‘Oké,’ onderbrak Taylor hem. ‘Dus de kassabon was van Magnus.’ Eindelijk legde hij de bon terug op de salontafel. Perez ontspande zich.

‘Wat natuurlijk het belangrijkst is,’ vervolgde Perez, ‘is de datum, 4 januari. De dag voordat Catherine is vermoord. De dag dat ze samen in de bus hebben gezeten. Catherine heeft die aantekening op de bon gemaakt toen ze bij Magnus thuis was. Iets wat ze niet wilde vergeten. Daar komen we straks op terug. Ze heeft de bon mee naar huis genomen, moet dat gedaan hebben, want Euan heeft hem daar gevonden. Dat houdt in dat ze nog in leven was toen ze van Hillhead wegging.’

‘Maar niet dat Magnus haar niet heeft vermoord,’ zei Taylor. ‘Hij kan haar naar huis zijn gevolgd, of ergens buiten met haar hebben afgesproken. We achten het nog steeds het meest waarschijnlijk dat ze is vermoord op de plaats waar ze is gevonden. Dat is vrijwel zeker, heeft de patholoog gezegd.’

‘Ja,’ zei Perez, ‘dat kan. Maar waarom zou hij haar volgen? Waarom zou hij haar vermoorden?’

‘Omdat hij met haar over Catriona Bruce heeft gepraat. Hij was een eenzaam mens. Sinds zijn moeder was overleden, heeft hij helemaal alleen in dat huis gewoond. Opeens had hij gezelschap, iemand die aardig tegen hem was, die met hem wilde praten en naar hem wilde luisteren. Misschien had ze haar eigen redenen om hem tot praten aan te moedigen. Misschien was ze op zoek naar anekdotes voor haar film. Of ze was gewoon een aardig kind dat met hem te doen had. En was de verleiding te veel voor hem. Of hij had een paar whisky’s op en heeft dat hem loslippig gemaakt. Zoiets.’

‘Goed, daar kan ik in meegaan,’ zei Perez. ‘Ik acht het zelfs mogelijk dat hij haar naderhand vermoordt om de zaak stil te houden. Maar wat ik hem niet zie doen, is dat hij vervolgens inbreekt in het huis van Ross, haar kamer doorzoekt, de cd en het script vindt en alle bestanden van haar computer wist. Dat wil er bij mij niet in.’

Ze zaten elkaar enige tijd zwijgend aan te kijken. Taylor rekte zich uit en zat even te draaien in zijn stoel. Hij had Perez verteld dat hij een slechte rug had, een probleem met een van de tussenwervelschijven, en dat hij daarom moeilijk stil kon zitten, maar Perez geloofde dat niet helemaal. Het was de geest van de man die nooit rust vond, niet zijn lichaam.

‘Dus, wat gaan we hieraan doen?’ vroeg Taylor. ‘De tijd begint te dringen voor mij. Ik heb beloofd dat ik voor het eind van de week terug zou zijn. Als ik nog langer blijf, zullen ze over disciplinaire maatregelen beginnen.’

‘Ik wil nog een keer naar Anderson High,’ zei Perez. ‘Om na te gaan of ze de film niet voor de vakantie heeft ingeleverd, of dat ze die misschien aan iemand heeft laten zien. Als de film in veiligheid is, moeten we de zaak verder laten lopen. Zoals jij zei werkt de aantekening achter op de kassabon beschuldigend voor Magnus. Die toont aan dat hij met haar over Catriona heeft gepraat. Euan zei dat ze alleen op die manier over het meisje heeft kunnen horen.’

Roy kwam overeind en pakte met beide handen het draaiboek van de salontafel. Hij liep ermee naar het raam, waar hij meer licht had. ‘Dit is waanzin,’ zei hij. ‘Ik bedoel, als je dit als bewijsstuk indient, zullen ze denken dat ze psychotisch was. Wat bedoelde ze ermee? Is het een of andere geheime code? Het ziet eruit als het schrift dat de Egyptenaren gebruikten. Hiëroglyfen.’

‘Euan denkt dat het voor haar de manier was om de film te plannen, een opzet om de scènes in de juiste volgorde te krijgen.’

‘Kun jij er iets van maken?’

‘Ze denken dat ze Vuur en ijs, een gedicht van Robert Frost, als raamwerk voor de film heeft gebruikt.’

‘Ze?’ Taylor fronste zijn wenkbrauwen.

‘Mevrouw Hunter was bij Euan toen ze het vonden.’

‘Grote genade! Zij heeft beide meisjes gevonden! Als de zaak minder duidelijk was zou ze verdomme als verdachte in aanmerking komen.’

Hij liep weg bij het raam. Perez vond dat hij het recht had om geërgerd te zijn, hoewel hij Fran geen moord zag plegen. Af en toe dacht hij aan haar, ’s avonds laat, als de wind regendruppels tegen het raam blies. Dan zag hij haar voor zich, zittend bij de haard, met Cassie op schoot, haar een verhaaltje voorlezend.

Perez stond op en liep naar de boekenkast. Hij had een kleine verzameling dichtbundels, die uit zijn schooltijd dateerde. Ze waren gestolen, en het stempel van Anderson High stond er nog in. Het was niet zijn bedoeling geweest om ze te stelen; het was er alleen nooit van gekomen ze terug brengen nadat hij van school was gegaan. Ze hadden met zijn andere boeken in verhuisdozen gezeten toen hij uit huis was gegaan. Zouden ze ooit weer ingepakt worden en op een boekenplank in Skerry staan, in de kamer met het grote raam dat uitzicht bood op de zuidkant van Fair Isle?

Hij keek in de inhoudsopgave, zocht Vuur en ijs op en gaf het boek aan Taylor. ‘En, wat denk je ervan?’

Een paar minuten lang was Taylor onnatuurlijk stil. Hij stond bij het raam, hield het boek voor zich en concentreerde zich op het gedicht. Ten slotte keek hij op. ‘Ik weet niet wat het meest destructief is,’ zei hij, ‘maar ijs lijkt me het ergst van de twee.’

‘Wat bedoel je?’

‘Geweld dat uit vuur voortkomt kan ik begrijpen. Verhitte passie, gebrek aan zelfbeheersing. Niet dat ik het goedkeur. Maar ik kan er iets mee. Iemand die opeens zijn zelfbeheersing verliest. Die blinde woede. Maar geweld dat kil, berekend en van tevoren gepland is, ijskoud, dat is nog veel erger. Vind je ook niet?’

Perez wilde zeggen dat het eindresultaat voor het slachtoffer min of meer hetzelfde zou zijn, maar Taylor leek in gedachten verzonken, of was ten prooi aan een herinnering, dus hield hij zijn mond dicht.

Toen hij bij de middelbare school aankwam werd net de bel voor de middaglessen geluid. Hij bleef bij de hoofdingang staan totdat alle leerlingen naar hun lokalen waren gelopen en er niemand meer in de gang was. Bij de administratie vroeg hij of meneer Scott les had. Hij hoefde niet te vertellen wie hij was. De secretaresse werkte er al toen hij een jonge jongen was. Ze keek hem aan over haar bril met het blauwe kunststof montuur, die ze altijd op had gehad, en keek toen op het lesrooster dat aan de muur hing. ‘Nee. Hij heeft een vrij uur. Je kunt hem in de docentenkamer vinden.’ Ze was nooit erg vriendelijk geweest.

Scott zat aan een bureau, met zijn rug naar de deur, schriften na te kijken. Toen Perez op de deur had geklopt, had een boze vrouwenstem geantwoord: ‘Ja, wat is er?’ Ze had blijkbaar een leerling verwacht en toen ze Perez zag staan, geneerde ze zich. Ze zei iets over dat ze met de directeur moest gaan praten en liet Perez en Scott alleen in de docentenkamer achter. Scott legde zijn rode pen neer en stond half op van zijn stoel.

‘Inspecteur,’ zei hij. ‘Wat kan ik voor u doen?’ Hij leek meer op zijn gemak dan toen Perez hem de vorige keer op school had opgezocht. Misschien had hij tijd nodig gehad om zijn verdriet over Catherines dood te verwerken, of verwachtte hij na de arrestatie van Magnus geen lastige vragen over zijn relatie met het meisje meer.

‘Ik zit nog met een paar losse eindjes.’

‘Natuurlijk. Wilt u een kopje thee?’

Perez knikte en ging op een van de lage oranje stoelen zitten. Opnieuw voelde hij zich een indringer. Hij hoorde hier niet te zijn. Hij hoorde op de gang te staan met een of ander werkstuk dat hij te laat kwam inleveren in zijn hand.

‘Het gaat over Catherines film.’

‘Het project van de laatste maanden voor de vakantie. Ik had de groep opdracht gegeven een documentair essay te schrijven. Ze moesten de geest van het oude Shetland in woorden zien te vatten. Catherine vroeg of ze in plaats van een essay een documentaire mocht maken. Ze zei dat ze er een script bij zou leveren, dus ben ik akkoord gegaan.’

‘Een project van de laatste maanden voor de vakantie. Dus ze heeft haar werkstuk voor het begin van de kerstvakantie ingeleverd?’

‘Nou... nee.’

Perez bedacht dat hij de docent Engels een prettiger mens vond toen hij nerveus was geweest. Hij vond dit nieuwe, pompeuze zelfvertrouwen een stuk irritanter. Hij wachtte en uiteindelijk vervolgde Scott zijn verhaal.

‘Ze had om uitstel gevraagd. Ze was altijd goed geweest in het halen van deadlines en was heel enthousiast over de film, dus ik was verbaasd toen ze het vroeg.’

‘Kwam ze met dat verzoek voor of na jullie romantische samenzijn?’

Scott was zichtbaar woedend over de vraag, wat Perez’ bedoeling was geweest, maar de docent wist zich te beheersen.

‘Het was vlak voordat ze bij me thuis is geweest. Ik had al besloten dat ik haar meer tijd zou geven. Het is uitgesloten dat ze me op die manier onder druk wilde zetten om haar het uitstel te geven.’

‘Waarom wilde ze meer tijd? Welke reden gaf ze daarvoor?’

‘Ze wilde in haar film ook aandacht aan Up Helly Aa besteden. Voor buitenstaanders is het vuurfeest van de Vikingen een primitief gebeuren. Ik dacht dat het een interessante toevoeging aan haar film zou kunnen zijn. Maar ik heb er wel op gestaan dat ze me voor het eind van het schooljaar een synopsis zou geven. Er bestond onder de andere leerlingen al enige jaloezie ten aanzien van Catherine. Ik wilde niet dat ze zouden zeggen dat ik haar voortrok.’

‘En heeft ze u die synopsis gegeven?’

‘Niet persoonlijk, nee. Ik heb u al verteld dat ik haar de laatste dagen voor de vakantie niet heb gezien. Misschien is ze in de docentenkamer geweest toen er niemand was, of ze heeft het blaadje aan een andere docent afgegeven. Het lag in mijn postvakje.’

‘Mag ik het zien?’

Even dacht Perez dat hij ‘nee’ zou zeggen, maar ten slotte slaakte Scott een diepe zucht en vroeg hij Perez of die hem naar de afdeling Engels wilde volgen. Scotts lokaal bevond zich in het oude deel van de school. Het leek er kouder, ondanks het bleke zonlicht dat door het stoffige dakraam naar binnen scheen. Perez volgde hem de trap af en het lege lokaal in. Scott deed een kast open en haalde er een brede archiefdoos uit. ‘Ik heb al het werk van Catherine bij elkaar gezocht en hierin gedaan. Ik dacht dat Euan het wel zou willen hebben.’ Hij zette de doos op een tafel en bleef er even naar kijken voordat hij hem openmaakte.

Om de een of andere reden had Perez verwacht dat de synopsis in hetzelfde slordige handschrift van het draaiboek geschreven zou zijn, maar ze was op een computer getypt. Bovenaan stond weer dezelfde titel, Vuur en ijs, in vette letters. Langzaam las hij de tekst, zich ervan bewust dat Scott naar hem keek.

Deze film maakt gebruik van de stereotiepe beelden van het Shetlandse landschap en het verleden, en illustreert daarmee het hedendaagse leven op de eilanden. Er wordt geen verhaallijn gevolgd. In plaats daarvan zijn de beelden en de echte gesprekken zo gemonteerd dat de kijker in de gelegenheid wordt gesteld zelf zijn of haar oordeel te vellen over de normen en waarden die deze unieke leefgemeenschap vormgeven. Het verhaal wordt verteld door echte Shetlanders, hier geboren of later hiernaartoe gekomen, in hun eigen woorden. Mijn commentaarstem dient alleen om de algemene sfeer te tekenen. Er wordt geen moreel oordeel geveld.

‘Is dat alles?’ vroeg Perez. ‘Je kunt dit nauwelijks een synopsis noemen, is het wel? Ik bedoel dat er veel te weinig details in staan.’

‘Precies,’ zei Scott. ‘Dat had ik ook tegen Catherine willen zeggen als ik haar weer zag. Helaas heb ik daar niet meer de kans voor gekregen.’

Toen Perez de school uit kwam, zag hij Jonathan Gale lopen, de jongen die Catherine en Sally op nieuwjaarsmorgen een lift had gegeven. Perez versnelde zijn pas tot hij naast hem liep.

‘Hallo. Hoe gaat het?’

De jongen haalde zijn schouders op. ‘Ik zal blij zijn als ik hier weg kan. Ik ga volgend jaar naar de universiteit. Ik ben aangenomen in Bristol. Ik ben er helemaal klaar voor.’

‘Het is normaal dat je van streek bent vanwege Catherine. Je bent iemand kwijtgeraakt om wie je gaf.’

‘Ik vraag me af waaróm ik om haar gaf. Het enige wat ze heeft gedaan is me voor gek zetten.’

Perez dacht dat hij wist wat Jonathan bedoelde. ‘Met de jaarwisseling, was Catherine toen met Robert Isbister?’ Hij dacht dat ze Robert uitgedaagd kon hebben om hem iets duidelijk te maken.

Jonathan liet een bitter gelach horen. ‘Nee, absoluut niet. Robert had alleen oog voor Sally, niet voor Catherine. Ze lagen hevig te vrijen achter in de auto. Nogal onsmakelijk, eerlijk gezegd. Ik wist niet waar ik moest kijken.’

Nu vroeg Perez zich af of het Robert was geweest die háár iets duidelijk had willen maken. Een soort poging om Catherine jaloers te maken misschien? Hij was blijkbaar niet zo geobsedeerd door haar geweest dat hij zich gedwongen had gevoeld haar te vermoorden.